Çağımızın en büyük sorunlarından biri sosyal medya bağımlılığıdır. Sosyal medya bağımlılığı psikolojik bir sıkıntıdır ve dopamin dengesini bozmaktadır. Bu yazımızda sosyal medya bağımlılığı nedir, nasıl kurtulunur ve neden bağımlılık yapar gibi konulara değineceğiz.
Uzun Süre Bilgisayar Kullanmanın Zararları Nelerdir?
Geçenlerde, işten yorgun dönen ve akşamın geri kalanında sosyal medyada saatlerce gezinerek, temelde ailesini ve etrafında başka neler olup bittiğini görmezden gelen, kocasıyla nasıl başa çıkılacağı konusunda yardım isteyen bir kadının, çevrimiçi bir savunmasını okudum. Bir keresinde nasıl akşam yemeğine gittiklerini anlatıyor ve telefonunu evde unuttuğunu fark ettiğin ve almak için geri dönmek zorunda kaldıklarını.Başkalarından gelen yanıtlar, herkesin telefonlarına bağımlı göründüğü ve bu sosyal medya bağımlılığından kurtulmanın çok çaba gerektirdiği şeklinde benzer bir düşünce doğrultusundaydı. Bazıları terapi önerirken, bazıları da yanında aynı koltukta oturan kocasıyla tekrar iletişime geçmesi için ona mesajlar göndermesini bile önerdi.
Sosyal Medya Neden Bağımlılık Yapar?
Sosyal medya bağımlılığına yakalanmamak için neden bağımlılık yaptığını incelemeliyiz.
Dopamin Döngüsü
Sosyal medyayı kullanmak fiziksel ve psikolojik bağımlılığa yol açabilir. Çünkü beynin ödül sistemini “iyi hissettiren” kimyasal olan dopamini serbest bırakmak için tetikler. Dopamin, nörolojik ve fizyolojik işleyişte yer alan bir nörotransmitterdir (nöronlar arasında kimyasal bir haberci).
Depresyonda Her Şeyi Kafaya Takmak
Sosyal medya bağımlılığı, kokain bağımlılığı ile karşılaştırıldı. Kokain bağımlılığında, kullanıcılar kısa süreli bir öfori yaşarlar ve uyuşturucu kolayca bağımlılık yapar. Sosyal medya, kokain bağımlılarının aradığı aynı geçici öforik deneyimi vererek, beyne benzer dopamin salınımlarına yol açabilir. Sosyal medya platformlarından gelen beğeni, yorum, paylaşımların kokain bağımlılığına benzer bir bağımlılığa yol açtığı gösterildi.
Sosyal Medya Bağımlılığının Nedenleri Nelerdir?
Uzmanlar, sosyal medya kullanımının bağımlılık yapabileceği ve sonuçlarının diğer herhangi bir bağımlılıkla aynı olabileceği konusunda uyarıyor: kaygı, bağımlılık, sinirlilik, özdenetim eksikliği, izolasyon vb.
Sosyal medyaya bağımlılığın ana nedenlerinden bazıları;
- Düşük benlik saygısı,
- Kişisel memnuniyetsizlik,
- Depresyon
- Şefkat eksikliği
olduğu kabul edilmektedir.
Geleneksel olarak sosyal medya bağımlılığı, 16 ila 24 yaş arasındaki gençlerle ilişkilendirilmiştir. Uzmanlar, ergenlerin üç temel nedenden dolayı bağımlılığa düşme riskinin en yüksek olduğunu iddia etmektedir: dürtüsel olma eğilimleri, yaygın ve artan bir sosyal etkiye ihtiyaç duymaları, ve son olarak, grup kimliklerini yeniden teyit etme gerekliliği.
Bununla birlikte, daha yeni ve daha çekici sosyal medya platformlarının büyümesiyle birlikte, daha yaşlı yaş gruplarındaki insanlar da, bu uygulama ve platformların kullanımına bağımlı hale gelme konusunda eşit derecede hassastır.
Araştırmalar, Facebook, Instagram, Tiktok, Youtube, Pinterest ve Twitter gibi sosyal platformların kolay ve özgürce erişilebilir oldukları için, tütün ve alkolden daha fazla bağımlılık yapabildiğini göstermiştir.
Sosyal Medyanın Olumlu ve Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Sosyal Medya bağımlısı mısınız?
Sosyal medya bağımlılığının etkileri şunları içerebilir:
- FOMO – Bir kişi sürekli bağlantıda değilse ve haber akışlarını kontrol etmiyorsa, kaçırma korkusu gerçektir ve genellikle insanları sosyal medya bağımlılığı geliştirmeye motive eder.
- Stres ve Engellenme – Sınırlı veya kesintili internet erişimi olduğunda veya sosyal ağ çöktüğünde stresli hissetmek.
- Telefona bağlı – Normal sosyal aktiviteleri engelleyebilecek şekilde sosyal medyayı sürekli kontrol etmek.
- Çok fazla riske atmak – Sosyal medyayı araba kullanırken olduğu gibi, riskli durumlarda kullanmak.
- Yüz yüze iletişimden kaçınmak – Arkadaşlarınızla ve ailenizle yüz yüze iletişim kurmak yerine, sosyal medya aracılığıyla iletişim kurmayı tercih etmek.
- Paylaşma stresi – Her zaman günlük şeyleri paylaşma ihtiyacı hissetmek.
- Influencerlardan oldukça etkilenme – Diğer insanların çevrimiçi yaşamlarını takip etmek ve birinin çevrimiçi gördüklerine göre seçimlerini uyumlu hale getirmek.
Sosyal Medya yalnızlığı, kaygıyı ve depresyonu artırıyor
Yalnızlık, kaygı ve depresyon, bir kişinin daha az sosyal etkileşim arayışına girmesine ve sosyal medyada daha fazla meşgul olmasına neden olabilirken, bu da kişinin uzun süre çevrimiçi etkileşim kurması ve giderek daha fazla yalnız, endişeli ve depresif hissetmesi gibi bir kısır döngüye yol açabilir.
İnsanlar olarak, sağlıklı gelişim için sosyal etkileşimlere ihtiyacımız var; bu, şaşırtıcı bir şekilde, bireyden çok uzaktaki diğer kişilerin beğenileri ve yorumlarıyla, çevrimiçi alınan geri bildirimlerle taklit edilebilir.
Sonuç olarak, bir kişinin aşırı sosyal medya kullanımı, gerçek dünyadaki insanlarla gerçek etkileşimleri konusundaki izolasyonu şiddetlendirebilir.
Bunun da ötesinde, aşırı sosyal medya maruziyeti, bir kişinin hayatını başkalarınınkiyle karşılaştırmaya başladığında gerçeklik algısını çarpıtabilir.
Sosyal Medya Bağımlılığından Nasıl Kurtulunur?
Tüm bağımlılıklarda olduğu gibi önleme, tedaviden daha iyidir. Bu konuda sosyal medyanın bağımlılığa yol açan aşırı kullanımını azaltmada oldukça etkili olabilecek bazı basit uygulamalar bulunmaktadır. Aşağıdakiler en etkili olanlar arasındadır:
- Bağlantılar arasındaki süreyi azaltın: Bağlantılar arasında bilinçli olarak en az 15 dakikalık bir süre ayarlayın. Bu miktarı 5 dakikadan itibaren kademeli olarak artırmaya başlayabilirsiniz.
- Telefonu farklı bir odaya yerleştirin: Günün önemli saatlerinde (kahvaltı, öğle yemeği ve akşam yemeği) cep telefonunuzu yanınızdan ayırmayın ve diğer insanlarla aktif olarak sohbet edin.
- Anlık bildirimleri devre dışı bırakın: Anlık bildirimler dikkatinizi çevrenizde olup bitenlerden uzaklaştırabilir. Bunları kapatmak, telefonunuza daha az ve çevrenizdeki insanlara daha fazla odaklanmanıza yardımcı olacaktır.
- Cep telefonunuzu sessize alın: Ayartılmamak için ,onu saat veya alarm olarak bile kullanmayın.
- Sosyal medyaya sağlıklı alternatifler bulun: Spor, okuma veya müzik dinleme gibi tamamen çevrimdışı etkinlikler için her gün minimum bir süre belirleyin.
- Yalnız kalmak yerine diğer insanlarla tanışın: Evin dışındaki diğer insanlarla yüz yüze etkileşim gerektiren daha fazla sosyal etkileşimde bulunun.
- Cep telefonunuzu temizleyin: Gereksiz uygulamaları ve WhatsApp gruplarını silin.
- Profesyonel yardım alın: Davranış değişikliği olabilir ve profesyonel bir danışman tarafından desteklenebilir.
Açıkça görülüyor ki araştırmalar, sosyal medya kullanımını sınırlamanın ruh sağlığı için en akıllıca hareket olduğunu ve sınır koymak için bu stratejilerden bazılarının benimsenmesinin, daha sağlıklı bir psikolojik sonuçla neticelenebileceğini gösteriyor. Bir birey olarak sosyal medya bağımlılığının bu engelini aşmaya çalışırken bunalmış hissediyorsanız, daha ödüllendirici ve tatmin edici bir yaşam sağlayacak profesyonel yardım almanız önerilir.
Eğer bir yakınınızın ciddi şekilde İnternet ve sosyal medya bağımlılığına sahip olduğunu düşünüyorsanız YEDAM üzerinden destek alabilirsiniz.
